‘Tegen!’ roept de fietser voor mij. ‘Yo,’ roep ik terug, terwijl ik recht achter hem blijf fietsen. Voor de lezers die weleens hebben gefietst – nee, niet met boodschappentassen op een stadsfiets, maar op een race-, gravel- of mountainbike – is dit waarschijnlijk herkenbaar. In de wereld van fietsers bestaat een hele reeks codewoorden en […]
‘Tegen!’ roept de fietser voor mij.
‘Yo,’ roep ik terug, terwijl ik recht achter hem blijf fietsen.
Voor de lezers die weleens hebben gefietst – nee, niet met boodschappentassen op een stadsfiets, maar op een race-, gravel- of mountainbike – is dit waarschijnlijk herkenbaar. In de wereld van fietsers bestaat een hele reeks codewoorden en gebaren die we onderweg gebruiken. Denk aan:
- ‘Tegen’ betekent dat er een tegenligger aankomt.
- ‘Achter’ waarschuwt voor een auto of een andere fietser die van achteren nadert.
- Een wapperend handje naast het lichaam duidt op voetgangers op de weg of een paaltje.
- Een vuist in de lucht betekent even remmen of zelfs stoppen.
Iedere ervaren fietser kent deze signalen. Ze zorgen voor snelheid, veiligheid en soepel samenwerken op de weg.
Het is een eigen taal, die je als nieuwkomer nog niet kent.
Laatst fietste ik alleen door het bos. Het pad is smal. Twee racefietsers komen me tegemoet. Het is duidelijk dat deze hobby voor hen nieuw is. Het onwennig op de fiets zitten maakt duidelijk dat de fiets nog geen verlengstuk van henzelf is.
‘Oh,’ begint de voorste aan haar maatje te vertellen als ze me ziet, ‘er komt een tegenligger. Even achter elkaar.’
Haar vriend heeft wat tijd nodig om deze informatie te verwerken: ‘Sorry…? Oh! Ja, doe ik,’ zegt hij terwijl hij zich terug laat zakken.
Het gaat goed, maar het kost tijd en een bijna-botsing.
Even later, op hetzelfde fietspad, kom ik een groepje MAMIL’s tegen (Middle Aged Men in Lycra). De voorste roept hard: ‘Tegen!’.
Waarop iedereen meteen keurig achter elkaar gaat rijden. Voor iedereen soepel en ontspannen.
Ik bedank ze braaf. Want dat hoort ook bij de mores.
Wat deze fietscodes zo interessant maakt is dat ze niet in een boekje staan.
Niemand krijgt bij de aankoop van een racefiets een handleiding met deze regels. Ze worden doorgegeven van fietser op fietser.
Ik heb ze twintig jaar geleden geleerd van Meneer Nooitgedagt. Ik heb het mijn fietsvriendin Madeline weer geleerd. En het stel uit mijn voorbeeld zal ze waarschijnlijk ook leren. Door te luisteren, te kijken en te oefenen.
Deze codewoorden laten zien hoe cultuur werkt. Fietsmores zijn uitingen van een subcultuur. Ze weerspiegelen waarden als veiligheid, soepel doorrijden en elkaar de ruimte geven. Vallen is geen feest. Je fietsbroek uit een schaafwond peuteren al helemaal niet.
In organisaties werkt het net zo. Ook daar bestaan er codewoorden die de cultuur weerspiegelen.
Zo zijn er organisaties die het hebben over het vastklikken van dingen (beleid, afspraken), of dat zaken in een volgende sprint wel opgepakt worden.
Of denk aan een overvloed aan afkortingen of jargon waar nieuwkomers niets van begrijpen. Niemand krijgt een woordenboek op zijn eerste werkdag. Je leert de taal door in de organisatie te werken.
Interessant is om te onderzoeken waarom juist déze codewoorden zijn ontstaan. Wat zeggen ze over wat jullie belangrijk vinden? Een paar voorbeelden:
- Veel afkortingen kunnen wijzen op een drukke cultuur waar snelheid belangrijk is.
- Complex jargon kan laten zien dat mensen liever om dingen heen draaien dan ze direct te benoemen.
- Of misschien benadrukken jullie codewoorden wie er bij de inner circle hoort – een vorm van rangorde.
De woorden die je gebruikt onthullen de waarden en patronen van de organisatiecultuur.
Het signaleren van de codewoorden is stap één. Maar nog belangrijker is het duiden ervan. Welke waarden of patronen liggen eraan ten grondslag? Hoe worden de woorden overgedragen? Helpen collega’s nieuwkomers om de code te leren, of moet je het zelf uitzoeken? Kun je vrij vragen naar betekenissen, of voel je spanning om te laten blijken dat je iets niet weet?
Bij fietsers past deze overdracht bij hun individualistische subcultuur. Fietsen is geen teamsport; prestaties zijn niet direct afhankelijk van anderen. Je leert de mores door goed op te letten en mee te doen.
Op kantoor of in de werkplaats kan dit heel anders zijn. Het proces waarmee codewoorden worden overgedragen, zegt veel over de mate van samenwerking, openheid en inclusie binnen de organisatie.
Bij Gewoon aan de slag hebben we bijvoorbeeld codewoorden als:
- Eerst even inchecken
- Gedachtendraadje
- Ik heb een Harry
- Dat is jouw olifant
Werk je bij Gewoon aan de slag, dan weet je precies wat we hiermee bedoelen. Werk je veel met ons, dan kun je aardig wat plaatsen. Het geeft aan dat wij het van belang vinden om vraagstukken van alle kanten te bekijken. Dat één perspectief niet de waarheid is. Dat onderzoeken nodig is, voordat je iets stellig maakt.
Cultuur is geen tastbaar ding; het is de optelsom van gedrag.
Je kunt cultuur niet zien, wel ervaren. Door onderzoek te doen naar codewoorden krijg je inzicht in de cultuur van jouw organisatie.
Deze informatie is cruciaal bij veranderingen. Zoals Peter Drucker ooit zei: ‘Culture eats strategy for breakfast.’ Een verandering heeft geen kans als de afstand tot de bestaande cultuur te groot is.
Wil je een verandering succesvol maken? Begin dan met het begrijpen van de cultuur. En gebruik de codewoorden als ingang om de onzichtbare dynamiek te ontrafelen.
Dus vraag jezelf eens af:
- Welke codewoorden gebruiken wij in onze organisatie?
- Wat zeggen ze over onze waarden en cultuur?
- Hoe helpen we nieuwkomers om deze codes te leren?
- Welke spanning of patronen zie ik terug in de manier waarop we met codewoorden omgaan?
En hoe informeert je dit over jullie huidige cultuur? Plus, niet onbelangrijk, wat is de kloof tussen de gewenste verandering en wat je nu ziet?
Kom je er alleen niet uit, zoek dan je collega’s op. En wij denken natuurlijk ook graag met je mee.
Eens kijken met welke codewoorden jij hulp gaat vragen. 😉
Lees ook het blog Fractaaltjes: hoe met één zin een heel organisatiepatroon zichtbaar wordt (en wat jij daarmee kan)
of ‘Dat is managementtaal om te zeggen dat het niet eenvoudig is waar we doorheen moeten met elkaar’
